Stórmerkileg bók sem opnar nýja sýn

„Er það nokkuð skrítið að einstaklingar með áfallastreitu þoli illa að endurupplifa sársaukann og grípi til áfengis, vímuefna eða sjálfsskaða til að halda þessum óbærilegu upplifunum frá sér?“ (Líkaminn geymir allt bls. 21)

Fólk hafnar líkama sínum og sjálfu sér Það er hrein upplifun að lesa þessa bók. Erfitt en óskaplega fróðlegt og lesandanum opnast alveg ný sýn á svo ótal mörg vandamál mannlegrar tilveru og á viðbrögð sjálfs sín í ýmsum aðstæðum. Bessel útskýrir mjög vel og á mannamáli hvað gerist í líkamanum við áföll og þegar áfallastreituröskun hefur myndast. Hann segir einnig frá umdeildum rannsóknum og meðferðaraðferðum.

„Í köflunum um líffræði áfalla sáum við hvernig áföll, og það að vera hafnað, aftengir fólk líkama sínum sem uppsprettu unaðar og þæginda og jafnvel þeim hluta sem þarf að hlúa að og annast. Þegar við getum ekki treyst á að líkaminn gefi merki um öryggi eða hættu, en erum þess í stað föst í sama yfirþyrmandi ástandi líkamlegra óþæginda missum við getuna til að líða vel í eigin skinni, og í stærra samhengi, að líða vel í veröldinni.“ (Líkaminn geymir allt) Hann útskýrir einnig vel hvernig síendurtekin áföll og áfallastreita aftengja okkur ákveðnum heilastöðvum svo fólk hefur ekki fullan aðgang að sköpunarkrafti sínum, dómgreind og lausnamiðaðri hugsun. Máli sínu til stuðnings segir hann frá andstyggilegri rannsókn gerðri á hundum í búrum. Sumir þeirra fengu síendurtekið raflost, að tilefnislausu og án nokkurs mynsturs. Þegar búrin voru svo opnuð gerðist þetta:

„Hópur hunda sem ekki hafði fengið raflost áður hljóp samstundis í burtu en hundarnir sem höfðu áður þurft að þola hin óumflýjanlegu raflost gerðu enga tilraun til að flýja, jafnvel þótt búrið stæði galopið – þeir lágu bara í búrinu kjökrandi og skítandi. Dýr í áfalli stökkva ekki endilega út í frelsið, ekki frekar en fólk. Líkt og hundar Mairers og Seligmans gefst margt fólk í áfalli einfaldlega upp.“ (Líkaminn geymir allt, bls. 42) Þessi viðbrögð þessara skynsömu og tilfinningaríku dýra skýra hvers vegna fólk snýr aftur heim þrátt fyrir að vera þar beitt ofbeldi og hvers vegna börn geta elskað ofbeldisfulla foreldra. Stundum er það víti sem þeir þekkja öruggara en óvissan því heilinn megnar ekki lengur að leiða manneskjuna á nýja vegu.

„Lyf, vímuefni og áfengi geta einnig dregið tímabundið úr eða eytt óbærilegum skynjunum og tilfinningum. En líkaminn heldur áfram að geyma allt.“ (Líkaminn geymir allt, bls. 63)

Tengsl áfalla og vímuefnafíknar

„Um einn þriðji til helmingur fólks með alvarlega áfallastreitu þróar með sér vímuefnafíkn. Allt frá timum Hómers hafa hermenn notað áfengi til að deyfa sársauka sinn, gremju og þunglyndi. Í nýlegri rannsókn hafði helmingur þeirra sem lent höfðu í umferðarslysum þróað með sér áfengis- eða vímuefnavanda. Misnotkun áfengis gerir fólk kærulaust og með því aukast líkur á endurteknum áföllum (þótt það minnki líkur á þróun áfallastreitueröskunar ef einstaklingurinn er þegar vímaður þegar ráðist er á hann).Áfallastreituröskun og vímuefnamisnotkun tengjast náið og hafa áhrif hvort á annað: Á meðan áfengi og vímuefni geta kallað fram tímabundinn létti frá einkennum áfalla auka fráhvörfin oförvun og magna þar með upp martraðir, endurlit og pirring.“ (Líkaminn gleymir engu, bls. 405). Áföll eru fjölbreytt og geta stafað af margvíslegum orsökum, allt frá slysum og náttúruhamförum til langvarandi ofbeldis og vanrækslu. Nú og svo eru auðvitað hrikalegar og eyðandi afleiðingar stríðsátaka. Menn þróa með sér áfallastreitu í kjölfar slíkra upplifana og geta verið alla ævi að glíma við endurlit, martraðir, félagslega einangrun, ofsóknarkennd, vanmáttartilfinningu og ofsaköst. Bessel van der Valk hefur áratuga reynslu í að veita skjólstæðingum sínum meðferð við áfallastreituröskun og rekur mörg dæmi í bókinni til að skýra bæði afleiðingar áfalla, einkenni sem fólk sýnir og leiðir til bata. Margt nýtt hefur komið fram og er að þróast meðfram auknum rannsóknum á heilastarfseminni. Sumt er enn umdeilt en annað gefur góðar vonir um að hægt sé að vinna með og yfirstíga áfallastreituröskun.

„Mörgum sem þjást af áfallastreitu finnst eins og þeir séu alltaf úr takti við umhverfi sitt og alla í kringum sig.“ (Líkaminn geymir allt, bls. 99)